Neurodharma, czyli jak uważność zmienia nasz układ nerwowy

Rick Hanson, autor książki "Siedem Praktyk Szczęścia" od ponad trydziestu lat bada wpływ medytacji i uważności na ludzki umysł. 

Dzięki wielu opisanym w książce mechanizmom, możemy wyuczyć się nowych, dobrych nawyków i jednocześnie pozbyć się automatyzmów działania i myślenia, które nam nie służą i stanowią przeszkodę w odczuwaniu wewnętrznego spokoju i prowadzeniu dobrego życia.

Książka ta oferuje czytelnikowi solidną dawkę wiedzy na temat neuroplastyczności, podaną w przystępnym dla każdego języku, opisując szereg procesów wyjaśniających funkcjonowanie naszego mózgu w różnych stanach emocjonalnych. 

Autor na podstawie własnej praktyki oraz długoletniej pracy w naukowy sposób wyjaśnia jak medytacja przyczynia się do zwiększenia neuroplastyczności mózgu, a co za tym idzie, do wielu pozytywnych zmian w naszym funkcjonowaniu. Proces ten wkłada w kontekst filaru buddyjskiej praktyki, w której medytacja traktowana jest jako narzędzie służące ukierunkowaniu uwagi na równowagę i uspokojenie umysłu, odizolowanie od pragnień oraz niezdrowych, negatywnych myśli. 

Dharma w buddyzmie oznacza prawdę – jest to zgłębianie natury rzeczywistości. Tytułowa neurodharma to termin, którym Rick Hanson opisuje naturę umysłu osadzonego w układzie nerwowym, a więc funkcjonowanie umysłu w ciele.  

Czym zatem jest neuroplastyczność?

To umiejętność układu nerwowego do adaptacji pod wpływem przepływających do niego informacji. Innymi słowy, na zasadzie pozytywnego sprzężenia zwrotnego „za pomocą własnego umysłu możesz zmieniać swój mózg, który z kolei może zmieniać twój umysł na lepsze”. Na poziomie biologicznym dochodzi do tego za pomocą szeregu mechanizmów, np. sensytyzacji, czyli wzmacnianiu połączeń synaptycznych między neuronami, czy neurogenezie, która odpowiedzialna jest za powstawanie nowych neuronów. Dzięki takim i wielu innym opisanym w książce mechanizmom, możemy wyuczyć się nowych nawyków, a także pozbyć się schematów działania i myślenia, które nam nie służą.

Jak ćwiczyć mózg, by wzmocnić jego plastyczność?

Na to pytanie odpowiada już sam tytuł książki – „Siedem praktyk szczęścia”, o których pisze Hanson, to siedem sposobów funkcjonowania, które na poziomie filozofii buddyjskiej stanowią esencję przebudzenia, na poziomie biologicznym zaś, czego dowodem są liczne cytowane przez autora badania, są drogą do osiągnięcia równowagi psychicznej, spokoju umysłu i dobrostanu:

• Uspokajanie umysłu (wyciszanie myśli, pobudzanie koncentracji)
• Serdeczność (wzbudzanie empatii i kierowanie dobrych myśli ku sobie i innym)
• Pozostawanie w pełni obecnym (doświadczanie wszystkiego, co jest, nie wypierając trudnych emocji)
• Bycie całością (świadomość wszystkiego, co rejestrujemy nie tylko w myślach, ale także zmysłami, bez oceny)
• Odnajdowanie się w teraźniejszości (pełne doświadczanie bieżącej chwili)
• Otwieranie się na wszystko (poczucie jedności z otaczającą rzeczywistością)
• Odnajdowanie bezczasu (poszerzanie perspektywy, zwrot ku temu, co transcendentalne)

Każdej z tych praktyk autor poświęcił osobne rozdziały, aby jak najdokładniej przedstawić ich role w osiąganiu dobrostanu. Rozdziały są bogate w przeróżne, codzienne proste praktyki, dzięki którym możemy doświadczyć opisanych sposobów bycia a w efekcie również ich wpływu na nasze samopoczucie i funkcjonowanie. Wiele z tych ćwiczeń nie będzie obcych osobom praktykującym uważność, ponieważ to właśnie ona jest podstawą medytacji zmieniającej nasz układ nerwowy. 

Niewątpliwie jest to ważna i pomocna literatura dla każdego, kto poszukuje wiedzy i dowodów na to, jaką rolę odgrywa medytacja w wielu aspektach życia, a także dla tych którzy pragną wzbogacić swoją praktykę i pogłębić wiedzę o procesach wewnątrz umysłu.

Katarzyna Miszczuk